I. DIỄN GIẢI KẾT QUẢ NHUỘM GRAM KHI CHƯA ĐỊNH DANH
1.Cầu trùng Gram dương:
- Đứng chùm, riêng đôi:
Coagulase (+): Staph.aureus
Coagulase (-): các tụ cầu khác (Stap.epidemidis…)
- Đứng đôi, chuỗi:
Strep tiêu huyết alpha: Strep.pneumoniae, Strep viridans, Enterococcus
Strep tiêu huyết beta: Strep.pyogenes, Strep. agalactiae
2.Cầu trùng Gram âm:
- Song cầu Gram âm: Neisseria meningitides, Neisseria gonorrhoeae, Moraxella catarrhalis
- Cầu trực trùng Gram âm: Haemophilus…
3.Trực trùng Gram dương:
- Bacillus, Corynepbacterium
- Di động: Listeria
- Phân nhánh: Nocardia, Streptomycetes
4.Trực trùng Gram âm:
- Vi khuẩn thuộc họ Enterobacteriacea và non Enterobacteriacea
- Hình dấu phẩy: Vibrio sp., Campylobacter sp
II. ĐẶC TÍNH KHÁNG THUỐC TỰ NHIÊN CỦA MỘT SỐ VI KHUẨN
1.Nhóm vi khuẩn ESCHAPPM
- Thành viên nhóm ESCHAPM: Enterobacter spp., Serratia sp., Citrobacter sp., Hafnia sp., Aeromonas sp., Providencia sp., Proteus vulgaris, Morganella sp.
- Đặc điểm: Có gen mã hóa kháng beta-lactamase (inducible beta-lactamase) nằm trên nhiễm sắc thể, thể hiện tính kháng cephalosporin thế hệ III trong quá trình điều trị kháng sinh này. (Chú ý: Vi khuẩn có thể cho kết quả thử nghiệm trong phòng xét nghiệm là nhạy cảm).
- Kháng sinh sử dụng: cephalosporin thế hệ IV, carbapenem, aminoglycoside
2.Nhóm vi khuẩn PPM (Proteus sp., Providencia sp., Morganella morganii.,) - Theo FDA, CLSI và EUCAST, các vi khuẩn Proteus, Providencia, Morganella có khả năng tự thân đề kháng với riêng Imipenem (MIC của Imipenem rất cao so với MIC các carbapenem khác)). Vì vậy phòng xét nghiệm sẽ không trả kết quả Imipenem cho 3 loại vi khuẩn này theo qui định của các tổ chức trên. - Các carbapenem còn lại (Ertapenem, Meropenem, Doripenem) vẫn còn hiệu quả.
3.Bảng đề kháng tự nhiên của một số vi khuẩn
III.DIỄN GIẢI Ý NGHĨA KẾT QUẢ KHÁNG SINH ĐỒ THÔNG DỤNG:
1.Kháng sinh đồ của Staphylococcus aureus NHẠY với Oxacillin (hay cefoxitin): vi khuẩn là Methicillin-susceptible S. aureus (MSSA) thì sẽ NHẠY với:
- Tất cả dẫn xuất của penicillin có hoặc không có phối hợp với chất ức chế β-lactamase như: amoxicillin, amoxicillin-clavulanate, ampicillin, ampicillin-sulbactam, ticarcillin-clavulanate, piperacillin-tazobactam…
- Cephalosporin I, II: cefaclor, cefdinir, cefpodoxim, loracarbef…
- Carbapenem: ertapenem, meropenem, imipenem.
2.Kháng sinh đồ của Staphylococcus aureus KHÁNG với Oxacillin (hay cefoxitin): vi khuẩn là Methicillin-resistant S. aureus (MRSA) thì sẽ KHÁNG với tất cả kháng sinh Beta-lactam (penicillin, cephalosporin, carbapenem).
Trường hợp MIC Vancomycin >2 µg/ml: S. aureus không còn nhạy cảm với vancomycin, cân nhắc sử dụng thuốc kháng sinh khác.
3.Tính nhạy cảm của vi khuẩn tiết men Extended-Spectrum-Beta-Lactamase (ESBL):
- Đề kháng hoàn toàn với kháng sinh họ penicillin, cephalosporin, aztreonam
- Giảm tác dụng các phối hợp của penicillin/cephalosporin với chất ức chế β-lactamase như: amoxicilline-clavulanate, ticarcillin-clavulanate, piperacillin-tazobactam…
4.Kháng sinh đồ của Enterococcus:
- NHẠY với penicillin/ampicillin sẽ NHẠY với tất cả dẫn xuất của penicillin có hoặc không có phối hợp với chất ức chế β-lactamase (amoxicillin, amoxicilline-clavulanate, ampicillin-sulbactam, piperacillin…), imipenem
- MIC Vancomycin >2 µg/ml: Enterococcus không còn nhạy cảm với vancomycin, cân nhắc sử dụng thuốc kháng sinh khác (linezolide, teicoplanin).
IV.CÁC LOẠI VI SINH CÓ NGUY CƠ PHÁT TRIỂN DÒNG KHÁNG THUỐC TRONG QUÁ TRÌNH ĐIỀU TRỊ:
Một số vi khuẩn có khả năng phát triển đề kháng trong quá trình điều trị như:
Pseudomonas aeruginosa, Acinetobater, Enterobacter, Staphylococcus aureus. Bác sĩ cần theo dõi đáp ứng điều trị và hội chẩn vi sinh (nếu cần) để cấy và làm kháng sinh đồ lại sau 72 giờ dùng kháng sinh.
V.CÁCH LẤY MẪU CẤY MÁU 2 VỊ TRÍ:
Bộ cấy máu 2 vị trí:
- Từ năm 2017, xét nghiệm cấy máu thường quy bao gồm cấy máu 2 vị trí (1 chai kị khí và 1 chai hiếu khí) nhằm gia tăng khả năng phân lập vi khuẩn gây bệnh.
- Tính năng chai cấy hiếu khí: nuôi cấy vi khuẩn hiếu khí và vi khuẩn hiếu khí- kị khí tùy nghi.
- Tính năng chai cấy kị khí: nuôi cấy vi khuẩn kị khí, vi khuẩn kị khí tùy nghi (họ Gram âm đường ruột, họ Staphylococcus, họ Enterococcus…)
Thể tích cấy máu :
Lượng máu cấy tỷ lệ thuận với khả năng phân lập vi khuẩn. Trung bình mỗi ml lấy thêm gia tăng khả năng cấy dương tính lên 3 – 5%. Sau đây là hướng dẫn cấy máu theo CUMITECH (ASM-US):
Lưu ý: Nếu không thu thập đủ lượng máu yêu cầu để cấy 2 chai thì cố gắng cấy 1 chai hiếu khí đủ thể tích máu cần, phần còn lại bơm vào chai kị khí. Không nên chia lượng máu ít ra để cấy vào 2 chai vì không đảm bảo khả năng cấy dương của cả hai kĩ thuật hiếu khí và kị khí. Nên bơm máu vào chai hiếu khí trước vì lúc nào ở đầu kim cũng có khoảng 0.5 ml khí.
Cấy máu ở bệnh nhân nghi ngờ viêm nội tâm mạc nhiễm trùng:
-
Nghi ngờ viêm nội tâm mạch cấp:
- Cấy máu 2-3 chai ở những vị trí mạch máu khác nhau, lần lượt trong vòng 30 phút, trước khi dùng kháng sinh.
- Ghi rõ thứ tự chai cấy máu theo thứ tự thời gian lấy, kèm vị trí lấy máu.
-
Nghi ngờ viêm nội tâm mạch bán cấp:
- Cấy máu 2-3 chai ở ngày thứ 1, cách nhau khoảng 30-60 phút mỗi lần cấy máu.
- Ghi rõ thứ tự chai cấy máu theo thứ tự thời gian lấy, kèm vị trí lấy máu.
- Nếu cấy âm tính, có thể tiếp tục 1 đợt cấy tương tự ở ngày thứ 2 và 3.
Vị trí lấy máu Bệnh nhân không có catheter: lấy máu ở hai tĩnh mạch ngoại biên và cho máu vào 2 chai.
Bệnh nhân có catheter và lâm sàng muốn xác minh nhiễm trùng huyết từ catheter: lấy máu cấy 1 chai (hiếu khí) ở vị trí tĩnh mạch ngoại biên và 1 chai (hiếu khí) qua catheter.
Lưu ý: các nghiên cứu đến nay chưa chứng minh sự khác biệt về mức độ phân lập vi khuẩn khi lấy máu ở các vị trí khác nhau (trừ trường hợp nhiễm trùng huyết qua catheter) và ở các thời điểm khác nhau (trừ trường hợp viêm nội tâm mạc nhiễm trùng).